Shkencetaret zbulojne nje nder yjet me te vjeter ne Rrugen e Qumeshtit

Astronomet kane zbuluar ate qe ata mendojne se eshte nje nga yjet me te vjeter ne Rrugen e Qumeshtit, qe daton vetem 300 milione vjet pas Big Bang.

I quajtur J0815 + 4729, ylli ndodhet 7,500 vjet drite nga Toka ne drejtim te konstelacionit te Lynx. Mendohet te kete rreth 0.7 here masen e Diellit, por rreth 400 grade me i nxehte ne siperfaqen e saj. Ajo u gjet ne nje halo te Rruges se Qumeshtit, e cili eshte rajoni rreth diskut galaktikor qe permban shumicen e yjeve te vjeter sot.

Duke perdorur Canarias Gran Telescopio (GTC) ne La Palma te Spanjes, shkencetaret ishin gjithashtu ne gjendje te nxjerre ne perfundimin se ka nje te miliontin e kalciumit dhe hekurit qe eshte brenda Diellit tone. Kjo e ben ate nje yll te varfer me metale, dhe ve ne dukje moshen e jashtezakonshme te saj prej rreth 13.5 miliarde vjetesh, i vjeter.

“Ne njofim vetem disa yje (te cilat mund te numerohen ne gishtat e nje dore) te ketij lloji ne halo, ku gjenden yjet me te vjeter dhe me te varfer ne metale ne galaktiken tone”, tha David Aguado nga Universiteti i La Laguna (ULL) ne Spanje, autori kryesor i studimit, ne nje deklarate.

“Teoria parashikon qe keto yje mund te formohen pas dhe duke perdorur materiale nga supernovat e pare, paraardhesit e te cileve ishin yjet e para masive ne Galaktike, rreth 300 milione vjet pas Big Bang”, shtoi Jonay González Hernández, nga Instituti Kanarie  i Astrofizikes (IAC), nje bashkeautor i studimit. “Pavaresisht nga mosha e tij, dhe nga distanca e saj larg prej nesh, ne ende mund ta vezhgojme ate.

Teleskopi me te cilin eshte kryer hulumtimi.

Yjet me te vjeter njihen si Yjet e Popullsise III, yje hipotetik te medha dhe jashtezakonisht te nxehte qe mendohen te  jene formuar dhe kane kaluar fazat e supernoves ne kohet para te universit. Nga keto, yjet si J0815 + 4729 mund te kene lindur.

Nuk eshte ylli i vetem i vjeter qe kemi gjetur ne Rrugen e Qumeshtit. Ne kemi gjetur te tjere me perpara se duket te datojne ne nje kohe te ngjashme. Por ajo nxjerr ne pah disa nga sekretet qe galaktika jone ende i fsheh dhe mund te na ndihmoje te nxjerrim ne pah se si formohen yjet e pare ne univers.

Nje studim qe pershkruan yllin eshte ne dispozicion pre-print arXiv, gjithashtu botuar dhe ne The Astrophysical Journal.

Perditesimi per here te fundit 5 shkurt, 2018.

Tags:RRUGA E QUMESHTIT, UNIVERSI, YJET