Astronomet e gjeten kete cift kozmik yjor jashtezakonish afer njeri tjetrit ne nje grumbull yjor te quajtur 47 Tucanae, nje grumbull i dendur yjesh i ndodhur ne periferi te te Rruges se Qumeshtit, rreth 14, 800 vite drite nga toka.
Ky burim i vecante, i njohur si X9, ka qene me interest te shkencetaret per vite te tera. Deri disa vite me pare, astronomet menduan se X9 permbante nje xhuxh te bardhe duke terhequr material nga nje yll shoqerues se dielli yne. (Astronomet quajne nje dyshe-objektesh qe orbitojne nje tjeterin ne ”sistem binar”). Sidoqofte, nje gruo astronomesh ne 2015 perdoren te dhena nga valet e radios per te treguar qe X9 me ngjasa perbehej nga nje vrime e zeza duke terhequr material nga nje shoqerues xhuxh i bardhe.
Te dhe te reja nga Chandra me ngjasa verifikojne kete hipoteze dhe zbulojne qe Rrezet-X ndryshojne periodikisht gjate 28 minutave. Pervec kesaj, te dhenat e Chandra tregojne evidenca per nje sasi te madhe oksigjeni ne kete sistem, nje karakteristik per prezencen e xhuxheve te bardhe. Prandaj, nje rast i forte mund te behet qe nje ylli shoqerues eshte nje xhuxhi bardhe, i cili do te ishte duke orbituar vrimen e zeze ne rreth 2.5 here largesia midis henes dhe tokes.
Sic eshte shikuar ne kete illustrim, xhuxhi i bardhe eshte kaq afer te vrima e zeze saqe shumica e materialit eshte duke u terhequr nga vrima e zeze. Nese vazhdon te humb mase, xhuxhi i bardhe do te zhvillohet ne nje lloj egzotik planeti ose do te zhduket krejtesisht.
Ne menyre qe te egzistoje nje dyshe te till saq e afert, nje mundesi eshte se vrima e zeze u perplas me nje yll gjigand te kuq, dhe atehere gzi nga rajonet e jashtme te yllit eshte nxjerre nga sistemi binar. Korja e mbetur e gjigandit te kuq do te formonte nje xhuxh te bardhe, i cili keshtu behen nje shoqerues me vrimen e zeze. Orbita e ketij sistemi binar do te jete zvogeluar atehere teksa vale gravitacionale jane leshuar, derisa vrima e zeze filloje te terheqte material nga xhuxh i bardhe.
Pervec Chandra, tekeskopi NuSTAR i NASA’s dhe teleskop te tjere tokesor jane perodur per bere kete zbulim.
Per meshume informacion:
Nje leter qe pershkruan zbulimi nga Bahramian, A. et al. 2017, MNRAS, eshte online dhe mund te lexohet ne [arXiv:1702.02167]. Rreth imazhi me siper: Grafiku paraqet nje illustrim te yllit qe orbiton nje vrime te zeze shume afere sic eshte treguar ne te dhena nga Chandra, NuSTAR, dhe observator te tjere tokesor. Credit: X-ray: NASA/CXC/University of Alberta/A.Bahramian et al.; Illustration: NASA/CXC/M.Weiss
Per me shume rreth Chandra: http://www.nasa.gov/chandra
_________________________________________________
Perditesimi per here te fundit 15 mars, 2018.
Tags: NUSTAR, OBSERVATORI CHANDRA I RREZEVE-X, UNIVERSI, VRIMA TE ZEZA, YJET
You must be logged in to post a comment Login