Kerkimi per jeten pertej Tokes fillon tek zona e banueshme — si e quajne shkencetaret, rajoni rreth yjeve ku kushtet mund te lejojne per uj te lengshem ne siperfaqe – i cili eshte thelbesor per jeten sic e njohim . Hulumtimi i ri i NASA’s sygjeron se disa prej ketyre zonave ndoshta nuk mund te jene ne gjendje te mbeshtesin jeten per shkak te shperthimeve te shpeshta yjore – te cilat shperthejn sasi te medha te materialeve yjore dhe rrezatim te fuqieshem ne hapesire – nga yjet e rinj xhuxh te kuq.
Tani, nje ekip i shkencetareve te NASA-s donin qe te zgjeronin kuptimin se si jane te percaktuar zonat e banueshme, duke marre parasysh ndikimin e aktivitetit yjor, gje qe mund te kercenoje atmosferen e ekzoplanetit me humbjen e oksigjenit. Ky hulumtim u botua ne The Astrophysical Journal Letters me 6 shkurt 2017.
“Nese ne duam te zbulojme nje ekzoplanet qe mund te zhvilloje dhe te mbeshtesi jeten, ne duhet te kuptojme cilat yje jane prinder me te mire”, tha Vladimir Airapetian, autori kryesor i letres dhe nje shkencetar diellor ne Qendren e Fluturimeve Hapesinore Goddard te NASA-s ne Greenbelt, Maryland — SHBA . “Po afrohemi me shume per te kuptuar se cfare lloj yjesh jane prinder te mire qe te favorziojne zhvillimin e jetes ne planetet e tye”.
Per te percaktuar zonen e banueshme te yllit, shkencetaret tradicionalisht e kane konsideruar sa ngrohtesi dhe drite leshon ylli. Yjet me masive se dielli yne prodhojne me shume nxehtesi dhe drite, keshtu qe zona e banueshme duhet te jete me larg, ne krahasim me zonen e banueshme me yllin tone. Yjet me te vegjel dhe me te ftohte (si xhuxhet e kafte) zona e banueshme eshte shume me e afert.
Por se bashku me nxehtesine dhe driten e dukshme, yjet leshojne rrezatim ne rreze X dhe ultravjollce, dhe prodhojne shperthime yjore ‘ i njohur si moti i hapesires ‘. Nje efekt i mundshem i ketij rrezatimi eshte erozioni atmosferik, ne te cilin grimcat me energji te larte terheqin molekulat atmosferike – te tilla si hidrogjeni dhe oksigjeni, dy perberesit e ujit – ne hapesire. Airapetian dhe modeli i ri i ekipit te tij per zonat e banueshme tani marrin parasysh kete efekt.
Ne konceptin e ketij artisti ne kete video,Rrezet-X dhe drita ultravjollce ekstreme te emetuara nga nje yll xhuxh i ri i kuq shkaktojne qe jonet te ikin nga atmosfera e ekzoplanetit. Shkencetaret kane zhvilluar nje model qe vlereson shkallen e largimit te te joneve te oksigjenit ne planete rreth xhuxheve te kuq, i cili luan nje rol te rendesishem ne percaktimin e banueshmerise se nje ekzoplaneti.Credits: NASA Goddard/Conceptual Image Lab, Michael Lentz, animator/Genna Duberstein, producer
Kerkimi per planetet qe mund te kene jete — shpesh ndodh rreth xhuxheve te kuq, pasi keto jane te fohte, me te vegjel ,qe mund te jetojme me gjate se yjet e tjere dhe jane me te shumte ne univers dhe prandaj relativisht te pershtatshme per zbulimin e planeteve te vegjel si toka.
“Ne anen negative, xhuxhet e kuq jane gjithashtu te prirur per shperthime yjore me te shpeshta dhe me te fuqishme se sa dielli”, tha William Danchi, astronom i Goddard dhe bashkeautor i letres. “Per te vleresuar banueshmerine e planetit rreth ketyre yjeve, ne duhet te kuptojme se si keto efekte ndryshojne balancimin.”
Nje tjeter faktor i banueshmerise eshte mosha e nje ylli, thone shkencetaret, bazuar ne vezhgimet qe kane mbledhur nga misioni i Kepler i NASA-s. Cdo dite, yjet e rinj prodhojne supe-shperthime — shperthime te fuqishme dhe shperthime te pakten 10 here me te fuqishme se ato te verejtura ne diell. Ne yjet e vjeter dhe mesatar ne mase, te ngjashem me diellin tone , supershpethime te tilla jane verejtur vetem nje here ne 100 vjet.
“Kur shohim xhuxhe te rinj te kuq ne galaktiken tone, shohim se ata jane shume me pak te ndritshem karahasuar me diellin ,” tha Airapetian. “Me perkufizimin klasik, zona e banueshme rreth xhuxheve te kuq duhet te jete 10 deri ne 20 here me afer se Toka eshte me diellin. Tani ne e dime se keto yje te kuq — gjenerojne shume rreze X dhe emetime ultravjollce ekstreme ne zonat e banueshme te egzoplaneteve permes flakerimave te shpeshta dhe stuhive te ndritshme “.
Supershperthimet shkaktojne erozion atmosferik kur rrezet X me energji te larte dhe emetimet ekstreme te rrezeve ultravjollcave thyejne se pari molekulat ne atome dhe pastaj ionizojne gazrat atmosferike. Gjate jonizimit, rrezatimi godet atomet. Elektrone jane shume me te lehta se sa jonet e formuara rishtazi, keshtu qe ata ikin nga terheqja e gravitetit shume me lehte dhe dalin ne hapesire.
Modeli i ri i banueshshmerise ka implikime per planetin e zbuluar qe orbiton Proxima Centaurin, fqinjin tone me te afert yjor. Airapetian dhe ekipi i tij e zbatonin modelin e tyre ne planetin me madhesin e Tokes, te quajtur Proxima b, qe orbiton Proxima Centaurin 20 here me afer se Toka eshte me diellin.
Te ngjashme:
- Solar Storms May Have Been Key to Life on Earth
- ESO Discovers Earth-Size Planet in Habitable Zone of Nearest Star
- NASA’s Swift Mission Observes Mega Flares from a Mini Star
- In the Zone: How Scientists Search for Habitable Planets
Nga Qendra e Fluturimve Hapesinore Goddard e NASA’s.
Perditesimi per here te fundit 25 qershor,2017.
Tags:ASTROBIOLOGJI, EGZOPLANETE, KEPLER, UNIVERSI, YJET
You must be logged in to post a comment Login