Yjet e rinj jane te rrethuar shpesh nga re te dendura, disqe e gazit dhe pluhurit, të njohura si disqe protoplanetare, nga e cila planetet jane lindur. Ngrohja nga nje yll i ri tipik i llojit diellor do te thote se uji ne nje disk protoplanetar te gaztë arrin deri ne distancen prej rreth 3 AU nga ylli – me pak se 3 here distanca mesatare ne mes Tokes dhe Diellit – ose rreth 450 milione km . Me tej, per shkak te presionit tejet te ulet, molekulat e ujit kalojne direkt nga nje gjendje e gazte per te formuar nje zone te akullit mbi grimcat e pluhurit dhe grimcave te tjera. Rajoni ne diskun protoplanetar ku tranzicioni i ujit ne mes fazave te gazit dhe te ngurt eshte i njohur si linje debore e ujit.
Por ylli V883 Orionis eshte i pazakonte. Nje rritje dramatike ne shkëlqimin e saj e ka shtyre vijen e ”debores” se ujit nga nje distance prej rreth 40 AU (rreth 6 miliarde kilometra ose afersisht madhesia e orbites se planetit xhuxh Pluto ne Sistemin tone Diellor). Kjo rritje e madhe, eshte studiuar nga obervatori ALMA.
Ndriçimin e papritur qe V883 Orionis ka perjetuar eshte shembull i asaj qe ndodh kur sasia te medha te materialit nga disku perreth nje yll te ri bie mbi siperfaqen e saj. V883 Orionis eshte vetem 30% me i madh se dielli, por ne saje te shperthimit qe po perjeton, eshtë aktualisht nje venie ne skene se eshte 400 here me e ndritshemm – dhe shume me i nxehte
Autori kryesor Lucas Cieza shpjegon: “Vezhgimet e ALMA erdhen si nje e papritur per ne. Vezhgimet tona jane te dizajnuara per te kerkuar diskun fragmentimit qe çon ne formimin e planetit. Ne vend te kesaj, ne kemi gjetur ate qe duket si nje unaze ne nje distance 40 AU atronomike. Kjo ilustron edhe fuqinë transformuese te ALMA-s, i cili jep rezultate te mrekullueshme edhe nese ata nuk jane ato qe po kerkoni. ”
Ideja e cuditshme e ”bores” orbitale ne hapesire eshte thelbesore per formimin e planetit. Prania e akullit te ujit rregullon efikasitetin e koagulimit te grimcave te pluhurit – hapin e pare ne formimin e planeteve. Brenda ”vijes se debores”, ku uji eshte avull, , planetet shkembore si tonat besohet te jene formuar. Jashtë vijes se ”debore se ujit”, prania e akullit te ujit lejon formimin e shpejte te topave te bores kozmik, e cila perfundimisht eshte pjese e formimit te planeteve masive te gazta si Jupiteri.
Ne kete rast, ky vezhgim nga ALMA mund te kontriboje ne menyre te konsiderueshme per te kuptuar me mire se si planetet ne te gjithe Universit jane formuar dhe evoluar.
Ky imazh shfaq yllin ne fjale,fotografuar nga obervatori ALMA.
You must be logged in to post a comment Login