Astronomet studiojne karakteristikat e yjeve per te kuptuar dicka ne lidhje me menyren se si linden,e zhvilluan dhe vdesin. Nje faktor i rendesishem eshte se sa masiv eshte nje yll. Disa jane vetem nje pjese e mases se Diellit, ndersa te tjeret jane ekuivalente me qindra diej ne mase. Eshte e rendesishme te theksohet se “me masiv” nuk do te thote me i madhi. Ky dallim varet jo vetem nga masa, por ne ate faze te evolucionit qe ylli eshte aktualisht .Interesante eshte se kufiri teorik i mases se nje ylli eshte rreth 120 masa diellore. Megjithate, ekzistojne yje ne krye te listes se meposhtme qe jane masiv.
Dy yjet qe mbajne trofeun e yjeve me te medhenj qe njohim.
Sic qendron, titulli i yllit me te madh ne Univers (qe ne e njohim) zbret ne dy kandidate. Per shembull, UY Scuti aktualisht eshte ne krye te listes.I vendosur 9.500 vite drite larg ne konstelacionin Scutum, ky supergjiganti i kuq dhe i ndritshme eshte vleresuar te kete nje rrreze mesatare prej 1,708 radius diellore – ose 2,4 miliarde km (1.5 miliarde Milje; 15.9 AU), duke i dhene asaj nje vellim 5 miliarde here ajo e Diellit.Megjithate, ky vleresim mesatar perfshin nje marzh gabimi prej ± 192 radius diellore, qe do te thote se ajo mund te jete aq i madh sa 1,900 radius diellore . Nderkohe, ylli i dyte ne kete liste eshte – NML Cygni, nje hypergjiant ,variabel i kuq i vendosur ne konstelacionin e Mjellmes rreth 5.300 vite-drite nga Toka.
Per kete arsye, ky eshte kufiri i siperm i nje ylli (te pakten teorikisht dhe ne baze te te gjitha informatave qe ne kemi deri me sot).Ky lloj postimi eshte provizor dhe do te perditesohet me kalimine e kohes.
Me poshte lista e 10 yjeve masiv:
1. R136a1
Ylli R136a1 aktualisht eshte ylli me masiv ne kete liste (pervec atyre me siper). Eshte me shume se 265 here me i madh se Diellit yne, me shume se shumica e yjeve te dyfishte ne kete liste. Astronomet jane ende duke u perpjekur per te kuptuar se si mund te ekzistoje ky lloj ylli. Ajo eshte edhe me i ndritshmi ne gati 9 milion here ate te Diellit tone .Ajo eshte pjese e nje grup supermasiv ne mjegullnajen e Tarantulaes ,ne rene e madhe te maegalanit, i cili eshte edhe vendndodhja e disa nga yjeve te tjera masive te universit.
2. WR 101e
WR 101e eshte matur te tejkaloje 150 here masen e Diellit tone .Shume pak eshte i njohur ne lidhje me kete objekt, por madhesia e saj absolute fiton ate nje vend ne listen tone te 2.
3. HD 269810
HD 269810-Gjendet ne konstelacionin Dorado, HD 269810 (e njohur edhe si HDE 269810 ose R 122) eshte rreth 170.000 vite-drite nga Toka. Ajo eshte rreth 18.5 here rrezja e Diellit tone, ndersa ka nje shkelqim prej 2.2 here me shume se dielli
4. WR 102ka (yjet masiv ne mjegullnajen e Peony)
WR 102ka (ne mjegullnajen e Peony-Te vendosur ne konstelacionin e Shigjetarit,keto yje jane ne nje klase te njohur se Worf-Rayet,yje hipergjigand blu, e ngjashme me R136a1. Ajo mund te jete nje nga yjet me te shkelqyeshem, ne me shume se 3.2 milion here se dielli yne, ne galaktiken Rruga e Qumeshtit. Perveç peshes se saj,rreth 150 e mases diellor, ai eshte gjithashtu nje yll mjaft i madh, rreth 100 here rrezja e diellit.
5. LBV 1806-20
Nuk ka ne fakt polemika rreth LBV 1806-1820 si disa thone se kjo nuk eshte nje yll i vetem ketu, por me teper eshte nje sistem binar. Masa e sistemit (eshte diku ne mes 130 dhe 200 te mases se diellit tone) do vendin e saj pikerisht ne kete liste. Megjithate, ne qofte se ajo eshte i perbere nga dy ose me shume , yje, atehere masat individuale mund te bien nen shenjen masive rreth 100 te mases diellore.
6. HD 93129A
Keto yje hipergjigand blu gjithashtu bejne pjese ne kete liste per yjet me te ndritshem ne Rrugen e Qumeshtit. E vendosur ne mjegullnajen NGC 3372, ky objekt eshte relativisht afer ne krahasim me disa nga te tjeret ne kete liste. E vendosur ne konstelacionin e Carinas, ky yll mendohet te kete nje mase rreth 120 deri në 127 masa diellore. Interesante, kjo eshte pjese e nje sistemi binar me yllin e saj shoqerues qe ka nje mase rreth 80 te mases diellore.
7. HD 93250
HD 93250 ben pjese ne listen e yjeve hipergjigand blu. Me nje mase rreth 118 here masen e Diellit tone, ky yll ndodhet ne konstelacionin e Carinas eshte rreth 11.000 vite-drite larg. Pak ,eshte i njohur ne lidhje me kete objekt, por madhesia e saj e vetme e ben ate ne listen tone.
8. NGC 3603-A1
Nje tjeter sistam binar, NGC 3603-A1 eshte rreth 20,000 vite drite larg nga Toka ne yjesine e Carina. Ylli ka 116 mase diellore dhe ka nje yll tjeter aty prane me mase rreth 89 te mases diellore.
9. Pismis 24-1A
Kjo eshte mjegullnaja NGC 6357, ketu eshte vendosur nje grupim i hapur Pismis 24 ,i cili eshte nje supergjiganti blu. Pjese e nje grupi prej tre objekteve te aferta, 24-1A perfaqeson yjet me masiv te ketij grupi, me nje mase ne mes te 100 dhe 120 masa diellore.
10. Pismis 24-1 B
Grumbulli yjor Pismis 24 permban edhe yllin Pismis 24-1b.
Ky yll, i njohur si 24-1A, eshte nje tjeter me rreth 100 masa diellore ne grupimin e Pismis 24 ,rajon brenda yjesise se Akrepit .
Lista e yjeve me te medhenj,nga dielli yne tek UY-Scuti
Perditesimi per here te fundit 25 dhjetor,2016.
Tags:RRUGA E QUMESHTIT, UNIVERSI, YJET
You must be logged in to post a comment Login