Ne vitin 1936, ylli i ri FU Orionis filloi gelltitjen e materialit te gazit dhe pluhurit nga disku perreth saj me nje pa-ngopesi te papritur. Gjate nje periudhe 3 mujore, , ylli u be 100 here me i forte, ngrohja e diskut rreth tij arriti temperaturen deri ne 12,000 grade Fahrenheit (7000 Kelvin). FU Orionis eshte ende pervelues me gaz sot e kesaj dite, edhe pse jo aq shpejt.
Kjo shndritshmeri eshte ngjarja me ekstreme e ketij lloji qe eshte konfirmuar rreth nje ylli me madhesine e diellit, dhe mund te kete implikime per menyren se si jane formuar yjet dhe planetet. Pjekja intensive e diskut perreth yllit ka te ngjare te kete ndryshuar kimin e saj, ne menyre te perhershme duke ndryshuar materialin qe nje dite mund te kthehet ne planet.
“Duke studiuar FU Orionis, ne po shohim vitet absolute te femijerise se nje sistemi diellor”, tha Joel Green, nje shkencetar i projektit ne Institutin e teleskopeve shkencore hapesinor ne Baltimore, Maryland. “Dielli yne mund te kete kaluar neper nje shndritshmerie te ngjashme, te cilat do te ishte nje hap vendimtar ne formimin e tokes dhe planeteve te tjere ne sistemin tone diellor.”
Vezhgimet e dukshme te FU Orionis, i cili eshte rreth 1500 vite drite larg nga toka ne konstelacionin e Orionit, kane treguar astronomet se shkelqimi ekstrem i yllit filloi ngadale te zbehet pas shperthimit te saj fillestar ne 1936 . Por, ”Green” dhe koleget e tij kerkuan te dinin me teper rreth marredhenieve mes yllit dhe diskut perreth.
Green dhe ekipi kane krahasuar te dhenat e tij infra te kuqe te marra ne vitin 2016 duke perdorur Observatori stratosferik per Infra te kuqe per Astronomi, SOFIA, vezhgimet e bera nga teleskopi teleskopit spitzer i NASA’s ne vitin 2004.
“Duke i kombinuar te dhenat nga dy teleskopet e mbledhura gjate nje intervali 12-vjecar, ne ishim ne gjendje per te fituar nje perspektive unike ne sjelljen e yllit me kalimin e kohes”, ka thene Greem. Ai paraqiti rezultatet ne takimin e Shoqates Astronomike Amerikane ne San Diego, kete jave.
Matjet e fundit te ofruara nga SOFIA informon studiuesit se shuma e pergjithshme e energjise se dukshme dhe infra te kuqe te lehta qe vijne nga sistemi i FU Orionis ka rene me rreth 13 per-qind gjate 12 viteve qe nga vezhgimet e Spitzer.
“Nje renie ne gaz te nxehte do te thote se ylli po ha pjesen me te brendshme te diskut, por pjesa tjeter e diskut ne thelb nuk ka ndryshuar ne 12 vitet e fundit”, ka thene Green. “Kjo rezultat eshte ne perputhje me modelet kompjuterike, por per here te pare ne jemi ne gjendje per te konfirmuar teorine me verejtjet.”
Credits: NASA/JPL-Caltech
Per me shume rreth Observatorit stratosferik per Infra te kuqe per Astronomi, SOFIA:http://www.nasa.gov/sofia dhe http://www.dlr.de/en/sofia
Per me shume rreth teleskopit Spitzer:http://www.nasa.gov/spitzer dhe http://spitzer.caltech.edu
Perditesimi per here te fundit 31 janar,2017.
You must be logged in to post a comment Login