Metoda e ”Shpejtesise Radiale”,per zbulimin e egzoplaneteve.

Planetet qe rrotullohen rreth yjeve,shkaktojne qe keta te fundit te rrotullohen/lekunden ne hapesire,duke ndryshuar ngjyren qe astronomet i vezhgojne.

https://exoplanets.nasa.gov/interactable/11/downloads/ways_to_find_a_planet.zip

Nje menyre per te bere kuptimin e nderveprimit gravitacional mes nje planeti dhe nje ylli eshte te imagjinohet nje loje  ”terheqje-e-luftes”. Ne njeren ane, ju keni yllin – nje objekt masiv me nje fushe te vertete dhe te fuqishme gravitacionale.

Nga ana tjeter, ju keni planetin, shume me i vogel, me shume pak gravitet.

Ne e dime se kush e fiton kete loje – ylli. Kjo eshte arsyeja se pse planetet orbitojne yjet dhe kjo gje nuk ndodh anasjelltas.

Por edhe pse planeti eshte i vogel, ai ende ka disa forca gravitacionale. Ai ende ka nje efekt mbi yllin e saj mikprites, edhe ne qofte se efekti eshte shume me pak i theksuar se sa ylli ka ne planet.

Ju mund te shihni kete metode duke punuar ne animacion e me siperm. Planeti shkakton qe ylli te rrotullohet rreth ne orbiten e saj, dhe si planeti leviz para dhe prapa, valet e lehta permbledhen se bashkur dhe pastaj shrihen, duke ndryshuar ngjyren e drites qe ne shohim.

Por te dy a mund ta luajne kete loje te gravitetit?

Hidhni nje sy ne animacionin me siper. Ne shikim te pare, gjerat duken normale. Ka nje yll te madh dhe nje planet te vogel, dhe planeti i vogel orbiton yllin e madh. Ju ndoshta kete e keni pare shume here.

Por shikoni yllin. Shih se si ai eshte duke levizur pak, a shume? Efekti eshte i ekzagjeruar (jo i sakte) ne kete animacion, por kjo eshte ajo qe ndodh ne te vertete ne hapesire. Gravitetit i planetit shkakton qe ylli ‘te rrotullohet’–rreth nje pike.

Siç mund ta imagjinoni, sa me i madh planeti, aq me i madh efekti qe ka ne yllin e saj. planetet e vogla, si Toka, bejne qe yjet e tyre vetem te rrotullohen rreth nje grimce. Planetet me te medha, si Jupiteri, kane nje efekt shume me te forte ne kete metode.

Nje yll nese rrotullohet/tundet?? mund te na thote nese nje yll ka planet, sa jane ne numer dhe sa te medhenj jane ata.

Germimi ne te dhenat e Doppler.

Yjet qe rrotullohen/tunden jane me te miret per gjetjen e egzoplaneteve, por si mund ti shohim yjet qe e bejne kete gje?

Metoda e perdorur eshte nje metode e quajtur “ndryshimi i Dopplerit ‘??. Eshte i emeruar sipas fizikantit qe jetoj rreth 150 vjet me pare.

Energjia – tingujt, valet e radios, ngrohja dhe drita – levizin ne vale. Ashtu si valet qe ju po i shihni ne animacion me poshte.

Keto vale mund te jene te shtrira dhe te tkurrura, ne baze te levizjes se objektit qe eshte prodhuar ato.

Ju nuk mund ta dini ate, por ju ndoshta keni perjetuar efektin e Dopplerit me perpara. A keni vënë re ndonjehere se si zhurma e nje ambulance qe kalon ne rruge fillon e behet me e zhurmshme kur ajo afrohet tek ju, dhe me pas zhurma ulet kur shkon shume larg nga ju?

Arsyeja eshte sepse kur nje objekt qe leshon energji (si nje zhurme ambulance ose nje dicka masive, si nje yll duke u djegur ne kete rast) leviz me afer jush, valet grumbullohen se bashku . Kur objekti eshte duke u larguar, valet shtrihen.

Keto ndryshime ne ndryshimin e gjatesise se valeve se si ne e perceptojne energjine qe ne jemi duke pare apo degjuar per te. Si valet e zerit qe mbledhen lemsh se bashku, ata te tingellojne me shume. Kur valet e dukshme te lehta mbledhen lemsh se bashku, ata duken me ngjyre blu .

Ky ndryshime ne ngjyre quhet ‘RedShift’ ??, dhe shkencetaret mund te perdorin ate per te shikuar nese nje objekt ne qiell eshte duke levizur drejt nesh, ose po largohet nga ne.

Metode e Suksseshme.

Metoda e shpejtesise radiale ishte nje nga menyrat e pare te suksesshme per te gjetur Egzoplanete qe orbitojne yje te tjere, dhe vazhdon te jetë nje nga metodat me produktive edhe sot. Shpesh, kjo metode do te perdoret per te konfirmuar planetet qe gjenden me metoda e tjera – nje hap shtese qe mund te provoje qe nje planet ekziston.

Shume astronome dhe teleskope rreth botes perdorin kete metode per te zbuluar Egoplanete, por dy observatore jane qe e perdorin kete metode Keck ne Hawaii dhe observatori La Silla ne Kili.

Sqarim:

Duke perdorur kete metode sot ne numerojme saktesishte 536 egzoplanete te zbuluar .

Perditesimi per here te fundit 30 tetor,2016.