Observatori SOFIA tregon krijimin e shperthimeve yjore dhe shperdarjen e elementeve me perberje si ne Toke

Vezhgimet e bera me observatorin fluturues te NASA-s,i njohur edhe si SOFIA -ka treguar se shperthimet e novave krijuan elemente qe mund te formojne planete shkembore, ashtu si Toka.

Fotoja me poshte tregon:

Nje imazh nga teleskopi Hubble duke treguar mbeturinat e zgjeruara ne hapesire nga nje shperthim tipik nove,qe ka ndodhur dekada me pare kesaj fotoje. Hulumtimi i paraqitur duke perdorur SOFIA u fokusua ne yllin Nova Delphini 2013, i cili eshte teper i vone per te mundesuar nje pamje te mbeturinave perreth.Credits: NASA/ESA/STScI/AURA/NSF/Mike Shara, Bob Williams, David Zurek, Dina Prialnik

Astronomet here pas here shikojne nje nova, e cila mund te shfaqet si nje yll “ri” qe rritet ne ndricim dhe me pas zbehet shume pas disa javesh. Ne fakt, “nova” (shumes, Novae) eshte fjala latinisht per ‘i ri’ –tani e dime se novae nuk jane ne te vertete yje te rinj, por jane te lidhura me moshen yjore te vjeter :. Ata jane me pak te dhunshem dhe me te zakonshme se sa yjet-shkaterrimtar qe shperthejne ne te ashtequajtura supernova qe shkaterrohen plotesisht kur ata plaken.

Hetuesi kryesor Bob Gehrz i Universitetit te Minesotes , dhe bashkepunetoret e tjere kane perdorur SOFIA per te studiuar novae si pjese e nje programi kerkimor te vazhdueshem per te kuptuar rolin e ketyre objekteve qe luajne ne krijimin dhe injektimin e elementeve ne materialet mes yjeve qe quhet ‘mejdise nderyjore .

Gerhz dhe ekipi i tij gjeten nivele te larta te elementeve te tilla si karboni, azoti, oksigjeni, neoni, magnezi, alumin dhe silic ne nje yll Nova Delphini, i cili shpertheu ne vitin 2013 ne konstelacionin e Delphinum (Delfinit). Disa prej ketyre elementeve mund te gjenden ne qeniet e gjalla ne toke, ndersa te tjeret jane perberes te rendesishem te planeteve shkembore si Toka.

Vezhgimet per keto gjetje u mblodhen me instrumentin Forcast ne SOFIA, kamera Infra e Kuqe per objektet e zbehta te observatorit, i cili mund te mbledh imazhe dhe spektre te planeteve, yjeve, rete nderyjore dhe galaktikave ne gjatesi vale infra te kuqe te mesme. SOFIA eshte nje nga avionet Boeing 747SP i modifikuar me nje teleskop 100-inch/2.5 meter ne diameter . Qendra e Kerkimeve Ames e NASA’s ne Moffett Field,Kaliforni menaxhon programin SOFIA.

SOFIA Science Center, NASAAmes Research Center, Moffett Field, Calif/Armstrong Flight Research Center

Perditesimi per here te fundit 29 dhjetor,2016.

Tags:EGZOPLANETE, OBSERVATORI SOFIA, SUPERNOVA, UNIVERSI, YJET