Nese do mund te fluturoni ne bordin e Sondes Dawn te NASA’s, siperfaqja e planetit xhuxh Ceres pergjithsesisht do te dukej e erret, por me disa perjashtime te dukshme. Keto perjashtime jane qindra zona te ndritshme qe dallohen ne imazhet qe Dawn ka marre. Tani, shkencetaret kane nje sense me te mire se si keto zona reflektive u formuan dhe ndryshuan gjate kohes–procese treguese qe Ceres eshte nje bote aktive dhe ne zhvillim.
“Keto vende misterioze te ndritshme ne Ceres, te cilet kane mahnitur si shkencetaret dhe publik njesoj, zbulojne evidenca te oqeani nensiperfaqesore qe Ceres kishte dikur, dhe tregon qe, se jo vetem qe nuk eshte nje bote e vdekur, Ceres eshte nje bote cuditerisht aktive. Proceset gjeologjike qe krijuan keto zona te ndritshme dhe mund te ndryshojne fytyren e Ceres serish”, tha Carol Raymond, nje shkencetar i Dawn ne JPL te NASA’s.
Lloje te ndryshme te Zonave te Ndritshme
Qe kur Dawn arriu ne orbit rreth Ceres ne mars te 2015, shkencetaret kane lokalizaur me shume se 300 zona te ndritshme ne Ceres. Nje studim i ri publikuar ne letren shkencore ‘Icarus’, udhehequr nga Nathan Stain, nga Caltech– e ndan Ceres ne kater kategori te ndryshme.
Grupi i pare e zonave te ndritshme permban materialin me te reflektshem ne Ceres, i cili eshte i gjendur ne bazen e kratereve. Shkembulli me ikonik eshte Krateri Occator, i cili mban zona te ndritshme te spikatura. Cerelia Facula, ne qender te kraterit, konsiston prej materiali te ndritshme qe mbulon nje grope 10 km te gjere, ku brenda tij ndodhet nje mal i vogel. Ne lindje te qendres eshte nje grumbullim me pak reflektic dhe me i shperhapur i quajtur Vinalia Faculae. I gjithe materiali me i ndritshem ne kraterin Occator eshte i bere prej materiali te pasur ne kripe, i cili me gjasa dikur u perzie me uje. Edhe pse Cerelia Facula eshte zona me ndritshme ne Ceres, ato i ngjanin nje bore e perzier me dhe ne syrin e njeriut.
Me e zakonshme, ne kategorine e dyte, materialet e ndritshme jne gjetur ne skajet e kratereve. Trupa te ndryshem qe u perplasen me Ceres si meteor, e ekspozuan materialin e ndritshem qe dikur ishte nensiperfaqe
Ne kategorine e tret, materiali i ndritshme mund te gjehet ne materialin e nxjerre kur krateret u formuan.
Mali Ahuna Mons perben kategorine e kater–nje shembull ne Cere ku materiali i ndritshme nuk eshte i lidhur me ndonje impakt te lartepermendur. Ky kriovullkan (nje vullkan i krijuar nga grumbullime te ngadalta te materialeve te akullta) ka tipare ne forme shiritash materialesh te ndritshme.
Gjate milionave viteve, materiali i ndritshme eshte perzier me materiale te erreta, qe perbejne shumicen e siperfaqes se Ceres, gjithashtu dhe mbeturinave te nxjerra nga impaktet. Kjo do te thote qe miliona vite me pare, kur Ceres perjetoj me shume impakte, siperfaqja e planetit xhuxh me gjase ka qene e mbushur me mijera zona te ndritshme.
“Kerkimet e meparshme treguan se materialet e ndritshme jane bere nga kripa, dhe ne mendojme se aktivitet e lengshem nentokesore, e transportuan ate ne siperfaqe per te krijuar disa zona te ndritshme,” tha Stein.
Kjo harte nga Dawn tregon vendodhjen e materialeve te ndritshme ne Ceres. Jane me shume 300 zona te tilla te ndritshme. Imazhi i plote dhe teksti. Credits: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA/PSI/Caltech
Me shume informacion
Zbulimi eshte paraqitur me 12 dhjetor, 2017, ne Union Amerikan te Gjeofizikes.
Nje seri e plote e te te dhenave te Dawn eshte e arkivuar ne http://pds.nasa.gov/ .
Misioni Dawn menaxhohet nga JPL per Drejtorine e Shkences te NASA-s ne Uashington. Dawn eshte nje projekt i Programit ”Discovery” te drejtorise se shkences, menaxhuar nga qendra hapesinore Marshall e NASA-s ne Huntsville, Alabama. UCLA eshte pergjegjes per shkencen e pergjithshme te misionit Dawn. Orbital ATK, Inc, ne Dulles, Virxhinia,kane projektuar dhe ndertuar anijen. Qendra Aerohapesinore Gjermane,dhe Instituti Max Planck per kerkime ne Sistemin Diellor , Agjencia italiane e Hapesires dhe Instituti i astrofizikes kombetare italiane jane partnere nderkombetare ne ekipin e misionit.Per listen e plote te pjesemarreseve te misionit,shiko:http://dawn.jpl.nasa.gov/mission.
Image credit: NASA/JPL-Caltech/UCAL/MPS/DLR/IDA
Per me shume rreth misionit Dawn te NASA’s,shiko:http://dawn.jpl.nasa.gov.
Perditesimi per here te fundit 27 mars, 2018.
Tags: CERES, PLANETET XHUXH, SISTEMI DIELLOR, SONDA DAWN
You must be logged in to post a comment Login